علتشناسی اختلال نقص توجه / بیشفعالی
تا به حال تحقیقات بسیار زیادی درمورد علتشناسی اختلال نقص توجه / بیشفعالی صورت گرفته است، اما نتایج به دست آمده نتوانستهاند به یک اظهار نظر قطعی برسند. بنابراین، علل ذکر به عنوان علتهای احتمالی مطرح میشوند:
زیستشناختی- علل ارثی و ژنتیکی اختلال نقص توجه / بیشفعالی:
بروز اختلال نقص توجه / بیشفعالی در خویشاوندان تنیِ درجه یک، افراد مبتلا به مراتب بالاتر است. توارثپذیری ADHD قابل توجه میباشد و با اینکه ژنهای خاصی با این اختلال همبستگی دارند، اما این عوامل ضروری و کافی نیستند. این اختلال با ویژگیهای جسمانی خاص ارتباط ندارد، هرچقدر هم که نابهنجاری جسمانی جزئی نسبتاً بالا باشد (گنجی، 1397).
کاهش فعالیت، سوخت و ساز پایین در نواحی خاص مغز:
تحقیقات بیشماری با اندازهگیری فعالیت الکتریکی، جریان خون و فعالیت مغز نشان دادهاند که بین افراد ADHD و افراد فاقد آن در این زمینهها تفاوت وجود دارد، این تفاوتها عبارتند از: کاهش سطح فعالیت در مناطق خاصی از مغز (خصوصاً نواحی پیشانی و اجسام پایهای) که به عنوان مسئول کنترل سطح فعالیت، تکانشگری، توجه و عملکرد اجرایی شناخته میشوند (رستمی و همکاران، 1391).
عوامل انتقالدهندههای عصب شیمیایی مغز:
یکی دیگر از علتهای ذکر شده برای بروز اختلال نقصتوجه / بیشفعالی، نقش علّی عوامل عصب – شیمیایی مغز این افراد میباشد که پژوهشهای متعددی آن را تأیید میکند. انتقالدهندههای عصب شیمیایی، مواد شیمیایی هستند که به انتقال پیام عصبی بین سلولهای اعصاب کمک میکنند. سلولهای عصبی در مغز به هم متصل نیستند و یک فاصله یا “سیناپس” بین آنها وجود دارد. آزاد شدن انتقالدهندههای عصبی به انتقال پیام بین دو سلول عصبی کمک میکند و بعد از انتقال، یا باز جذب سلول اولیه میشوند و یا تجزیه میگردند (رستمی و همکاران، 1391).
مشکلات حین تولد، بیماری ها و جراحت مغز:
در مورد تعداد بسیار کمی از کودکان ADHD، بعضی از علل ایجادکننده احتمالاً با عوامل زیر مرتبط میباشند: مشکلات حین زایمان، مانند تولد پیش از موقع و یا وزن پایین در هنگام تولد، آسیب یا جراحت سر به خصوص در قسمتهای پیشانی مغز بیماریهای خاصی که بر مغز اثر میگذارد، مانند آنسفالیت (رستمی و همکاران، 1391).
تفاوت های ساختاری در مغز و تأخیر در رشد مغز:
شواهدی وجود دارد که نشان میدهد تفاوت های ساختاری ظریفی در نواحی خاصی از مغز در ایجاد اختلال نقص توجه / بیشفعالی مسئول میباشند. کودکان ADHD به طور گروهی، در مقایسه با کودکان دیگر که منحنی رشد طبیعی دارند، در نواحی خاصی از مغز کاهش حجم اندکی (حدود 3 تا 4 درصد) را نشان میدهند (رستمی و همکاران، 1391).
علتشناسی اختلال نقص توجه / بیشفعالی از نظر محیطی:
امروزه این حقیقت مورد توجه است که توارث به تنهایی نمیتواند تمامی تفاوتهای فردی در نشانههای این اختلال را توضیح دهد در نتیجه نقش مؤثر متغیرهای محیطی در گسترش اختلال نقص توجه/ بیشفعالی مورد حمایت پژوهشها میباشد. عوامل محیطی متعددی در بروز این اختلال توسط محققان مختلف ذکر شدهاند که عمدتاً شامل افزودنیهای غذایی مثل رنگ مصنوعی و استفاده زیاد از شکر و سیگار، مهارتهای فرزندپروری و تعاملهای خانوادگی، نوع رفتار و لحن کلام افرادی است که با این کودکان سروکار دارند، میباشند (تبریزی و همکاران، 1397).
روشهای بالینی درمان اختلال نقص توجه/ بیشفعالی(ADHD):
درمانهای موجود برای اختلال ADHD به صورت مداخلات غیردارویی و دارویی میباشد (رویز، 2018). به دلیل شیوع در حال افزایش رفتارهای چالشانگیز کودکان، تقاضاهای قابل توجهی برای اعمال روشهای مبتنی بر شواهد و با هدف درمان این رفتارها مطرح شدهاند. همچنین چون در موقعیت مدرسه و خانواده، والدین و مربیان آموزش کافی برای غلبه بر رفتارهای چالش برانگیز کودکان دریافت نکردهاند، ممکن است به رفتارهای ناکارآمدی مثل تنبیه متوسل شوند (وستلینگ،2010).
بنابراین ضروری است که رفتارهای مطلوب و کارآمد در پیشگیری و مقابله با علائم و نشانههای ADHD در کودکان و نوجوانان مد نظر قرار گیرد. از جمله مداخلات کارآمد برای غلبه و کاهش رفتارهای چالشانگیز، انجام مداخلات رفتاردرمانی (آموزش مدیریت رفتاری والدین، میانجیگری مدرسه، بازیدرمانی و ….)، نوروفیدبک، دارودرمانی است.
منابع:
- گنجی، مهدی(1397). آسیب شناسی روانی براساس DSM5. انتشارات ساوالان.
- رستمی، رضا و حشمتی، رسول. (1391). ارزیابی، تشخیص و درمان کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه – بیشفعالی، تهران: انتشارات تبلور.
- تبریزی، مصطفی. استکی، مهناز. تبریزی، علیرضا.(1397). درمان اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز ADHD (برنامه عملی برای درمان). انتشارات: فراوان.
- Ruiz-Goikoetxea, M. Cortese ,S.Aznarez-Sanado, M. Magallon ,S. Alvarez Zallo ,N. Luis, E. de Castro-Manglano ,P. Soutullo ,C. Arrondo, G.(2018). Risk of unintentional injuries in children and adolescents with ADHD and the impact of ADHD medications: A systematic review and meta-analysis, Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 84, 63-71.
- Westling, DL.(2010). Teachers and challenging behavior: Knowledge, views, and practices. Remedial Spec Educ.; 31(1): 48-63.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.